ΧIΙΙ. Κβαντική Ψυχολογία

(συνεχίζεται από εδώ)

Κανένα αντικείμενο στον κόσμο, έλεγε ο επίσκοπος Μπέρκλι, δεν έχει ύπαρξη χωρίς κάποιον νου• το είναι του έγκειται στην πράξη της παρατήρησής του. Χρειάστηκε να αναπτυχθεί η επιστήμη της Κβαντικής Ψυχολογίας στα μέσα του εικοστού πρώτου αιώνα για να καταλάβει ο κόσμος πόσο δίκιο είχε.

Όλα ξεκίνησαν από τους παίκτες των realities. Θέλοντας να κερδίσουν τη συμπάθεια των τηλεθεατών, δοκίμαζαν από τα πρώτα κιόλας τηλεπαιχνίδια πολλά και διάφορα στυλ• άλλοι το έπαιζαν ζόρικοι, άλλοι ευαίσθητοι, άλλοι περιθωριακοί, άλλοι τρελοί κ.λπ. Αφού δοκιμάστηκε κάθε κόλπο, το κοινό έφτασε να συμπαθεί τελικά μόνο ένα είδος παίκτη: αυτόν που ήταν γνήσιος, που ήταν ο εαυτός του.

Το συμπέρασμα ήταν αισιόδοξο και δημοκρατικό• δεν έχει σημασία πόσο όμορφος είσαι ή πόσα ρούχα βγάζεις, μπορείς να γίνεις βασιλιάς στο μικρόκοσμο του τηλεπαιχνιδιού αρκεί να μην παριστάνεις κάτι που δεν είσαι. Τα realities ήταν γι’ αυτούς που το έπαιζαν ότι δεν το έπαιζαν.

Σύντομα όμως το κόλπο καθιερώθηκε. Τα realities γέμισαν από τύπους κάθε απόχρωσης που όλοι ήταν ο εαυτός τους, όλοι ατόφιοι και ανεπιτήδευτοι, μέχρι που οι τηλεθεατές τούς βαρέθηκαν κι αυτούς. Αναδείχθηκε νέα στάση για τους παίκτες που ήθελαν να κερδίσουν: να μην το παίζουν ότι τάχα είναι ο εαυτός τους. Οι κερδισμένοι της υπόθεσης ήταν αυτοί που παρίσταναν ότι δεν παρίσταναν ότι παρίσταναν κάτι.

Μερικοί έπιασαν το νόημα και πρόλαβαν να βγάλουν λεφτά. Η μόδα όμως ακολουθούσε και σύντομα οι τηλεθεατές άρχισαν να απορρίπτουν κι αυτήν την καινούργια περσόνα: Εγώ-Δεν-Είμαι-Σαν-Τους-Άλλους-Που-Το-Παίζουν-Γνήσιοι. Νικητής πλέον ήταν αυτός που μπορούσε να πείσει τους τηλεθεατές ότι δεν παριστάνει ότι παριστάνει ότι δεν παριστάνει ότι παριστάνει κάτι.

Η γραμματική δε γινόταν πια να παρακολουθήσει αυτήν την αλληλουχία των εαυτών πίσω από εαυτούς, η γλώσσα αναγκάστηκε να εφεύρει σχήματα όπως: (παριστάνει –> δεν παριστάνει)6 και άλλα τέτοια. Πότε όμως κάποιος ήταν πραγματικά ο εαυτός του όταν ήξερε ότι τον παρακολουθούσαν δεκάδες κάμερες;

Την απάντηση έδωσε η καινούργια επιστήμη της Κβαντικής Ψυχολογίας. Καθότι η παρατήρηση ενός φαινομένου μεταβάλλει το ίδιο το φαινόμενο, δε θα πρέπει να θεωρείται ότι οι βλακείες που κάνουν οι παίκτες των realities είναι ο ‘εαυτός’ τους, γιατί η ίδια η επίγνωση της τηλεθέασης αλλοιώνει τη συμπεριφορά τους. Στην πραγματικότητα, οι παίκτες μέσα στο χώρο βρίσκονταν σε μία ενδιάμεση υπέρθεση, ούτε αυθεντικοί ούτε επιτηδευμένοι, και όλες οι συμπεριφορές τους συνυπήρχαν ως κυματομορφές πιθανότητας. Η πράξη της τηλεπαρακολούθησης υλοποιούσε κάποια από αυτές.

Με τις εξισώσεις της Κβαντικής Ψυχολογίας μπόρεσε να μετρηθεί ο βαθμός επιτηδειότητας ενός εαυτού υπό καθεστώς παρατήρησης και να αποδοθεί διαγραμματικά σε ένα σύστημα καρτεσιανών συντεταγμένων. Υπήρχαν πάντα ορισμένα όρια στο διάγραμμα, τιμές τις οποίες προσέγγιζε ασυμπτωτικά ο εαυτός όταν το μέγεθος της παρατήρησης έτεινε στο μηδέν και η επιτηδειότητα κατέρρεε. Αυτός ήταν και ο καθ’ αυτό εαυτός, τον οποίο ποτέ δε βλέπουμε εφόσον δεν υπάρχουν κάμερες να τον καταγράψουν, και μπορεί να εκδηλωθεί μόνο μέσα σε ένα εντελώς ερημικό από παρατηρητές περιβάλλον.

Στη μοναχικότητα ενός άγνωστου πλανήτη, για παράδειγμα.

Ήταν ένα όμορφο αλλά και περίεργο μέρος. Εξωτικό. Είχε ένα οικείο μοτίβο χλωρίδας και πανίδας με χαμηλές πόες, κοντούς θάμνους, ψηλά δέντρα, φυτοφάγα που έτρωγαν τις πόες, μεγαλύτερα θηλαστικά που κυνηγούσαν τα φυτοφάγα κ.λπ. Το μοτίβο όμως ξεγελούσε• κάθε φορά που το μάτι νόμιζε πως αναγνώριζε κάτι γνωστό, καταλάβαινε αμέσως ότι τελικά οι γραμμές ήταν διαφορετικές, οι συνδυασμοί των χρωμάτων αλλιώτικοι, οι μορφές πρωτόγνωρες. Σαν τη Σαμοθράκη, δηλαδή, αλλά στο πιο εξωγήινο. Κι αυτό που έκανε το μάτι να πονάει ήταν η αγαλλίαση του βελούδινου πράσινου που κάλυπτε σχεδόν τα πάντα: οι πόες φαίνονταν να είναι η κυρίαρχη μορφή ζωής αυτού του πλανήτη.

Ο Μίλτος κοιτούσε γύρω του συνεπαρμένος. Μετά την επεισοδιακή προσγείωση, είχε βιαστεί να χωθεί μέσα στη λέμβο και πέρασε τη νύχτα εκεί αφού ο Σούσι, κλεισμένος για τα καλά στον εαυτό του, δεν έδινε καμία πληροφορία για πιθανούς εξωτερικούς κινδύνους. Μόνο κατά τα χαράματα με το πρώτο φως του ήλιου τόλμησε να ξεμυτίσει και έμεινε να θαυμάζει το δάσος στο εξωγήινο βουνό που είχε προσγειωθεί. Υπήρχαν πολλά πουλιά και κάτι λαγουδόμορφα χαριτωμένα ζωάκια που τον κοιτούσαν για λίγο εξεταστικά και μετά εξαφανίζονταν, όπως οι γυναίκες της ζωής του. Έντομα πουθενά. Σε κάποια στιγμή είδε από μακριά και ένα τριχωτό πιθηκοειδές να σκαρφαλώνει με ευκολία στα ψηλά δέντρα, προφανώς για να κατεβάσει καρπούς. Λίγο αργότερα ακούστηκε ένα θρόισμα, εμφανίστηκε κάποιο θηλαστικό σαν αντιλόπη, που κοιτούσε γύρω του άκακα και κορφολογούσε το τρυφερό γρασίδι. Το πιθηκοειδές έβγαλε ένα ενθουσιασμένο ουρλιαχτό μόλις αντιλήφθηκε την καινούργια λεία και όρμησε επάνω του. Η ‘αντιλόπη’ έσπευσε να εξαφανιστεί και το τριχωτό πλάσμα έτρεξε στο κατόπι της. Τότε ήταν που ο Μίλτος κατάλαβε ότι δεν είχε φάει πρωινό.

Μπήκε στη λέμβο, πήρε το κιτ επιβίωσης και άνοιξε την ξηρά τροφή. Ανακάλυψε ένα μαυριδερό σκεύασμα με γεύση φελλού, σαν αυτά που ταΐζουν τους αιχμαλώτους στον πόλεμο για να μαρτυρήσουν τις θέσεις των συντρόφων τους. Μετά από τρεις ηρωικές μπουκιές, ο Μίλτος παράτησε τον αγώνα, πήρε τον Ηλεκτροσυνδικαλιστή και βγήκε έξω. Κάτι είχε ξυπνήσει μέσα του, ένα αρχαίο ένστικτο κυνηγού. Χώθηκε σε μία συστάδα θάμνων, εξέτασε τη γύρω περιοχή και σύντομα εντόπισε ένα στρουμπουλό πουλί σε κάποιο χαμηλό κλαδί. Ρύθμισε τον Ηλεκτροσυνδικαλιστή για μία Δέσμη Επιχειρημάτων των 30 κιλοβάτ, σημάδεψε το πουλί και τράβηξε τη σκανδάλη.

Ο Ηλεκτροσυνδικαλιστής είναι μία ανθρωπιστική μέθοδος επαφής με τη φύση, εγκεκριμένη και από την Οικολογική Επιτροπή του Υπουργείου Γεωργίας. Μπορεί να μοιάζει με συμβατικό όπλο όμως δεν εκτοξεύει βλήματα• συντονίζεται με τα εγκεφαλικά κέντρα του θηράματος και αναπτύσσει τα επιχειρήματα του κυνηγού σε έναν τίμιο και εφ’ όλης της ύλης διάλογο, χωρίς επιβολή του δυνατότερου στον ασθενέστερο. Η επικοινωνία του Ηλεκτροσυνδικαλιστή με το πουλί, στην κατανόηση του τελευταίου, θα ήταν κάπως έτσι:

(Ηλεκτροσυνδικαλιστής): «Ξέρεις, πρέπει να γίνεις ψητό στα κάρβουνα».

(Πουλί): «Δε σφάξανε. Άντε γεια».

(Η): «Περίμενε! Συμφωνείς ότι μία από τις σημαντικότερες αιτίες υποβάθμισης του περιβάλλοντος είναι η αλόγιστη επέμβαση του ανθρώπου στη φύση;»

(Π): «Ναι, σίγουρα, όμως...»

(Η): «Τα οικοσυστήματα αποτελούν πολύπλοκους λειτουργικούς μηχανισμούς και ο άνθρωπος, καθότι ανίκανος να τα συλλάβει στην ολότητά τους, αφαιρεί πόρους καταστρέφοντάς τα. Τι έλεγες;»

(Π): «Έλεγα ότι...»

(Η): «Όπως το λες! Αυτό μπορεί να αποτελέσει ένα κυρίαρχο σημείο ιδεολογικής και προγραμματικής πλατφόρμας. Απαιτείται συνετή διαχείριση της φύσης προκειμένου αυτή να είναι σε θέση να αναπληρώνει τις όποιες απώλειες μεσοπρόθεσμα, αντισταθμίζοντας τα βλαβερά αποτελέσματα της ανθρώπινης δραστηριότητας μακροπρόθεσμα –έλα λίγο πιο κοντά, δε σ’ ακούω».

(Π): «Σωστό είναι αυτό, όμως...»

(Η): «Πόσο δίκιο έχεις! Προέχει η επιβίωση του είδους, πάνω απ’ όλα. Οι θυσίες μεμονωμένων μελών στη λειτουργία της θηρευτικής εξόρμησης θα πρέπει να είναι περιορισμένες στο βαθμό που θα επιτρέψουν στο ταμείο της φύσης να ανανεώνει επαρκώς τα αποθέματά του –έρχεσαι λίγο πιο κοντά;»

(Π): «Εμμ... κοίτα...»

(Η): «Α, όχι! Με τίποτα! Διαφωνώ επί της αρχής και επί συγκεκριμένων θεμάτων! Πρέπει να συνειδητοποιήσεις τη θέση σου ως υπεύθυνος εκπρόσωπος του ζωικού βασιλείου, γενικώς, και του είδους σου, ειδικότερα. Παρέχοντας κίνητρα στον άνθρωπο για ορθή διαχείριση του θηραματικού πλούτου, μέσα σ’ ένα αυστηρά καθορισμένο πλαίσιο κανόνων, εγκαθιδρύεις μία σχέση αμοιβαίας προσοδοφόρας συναλλαγής σαν είδος προς είδος –πιο κοντά, πιο κοντά».

(Π): «...τι να σου πω...»

(Η): «Ακριβώς! Η ανάγκη για ύπαρξη και συνέχεια ικανοποιητικής θηραματικής πανίδας αποτρέπει φυσιολογικά την ανθρώπινη ασυδοσία, συνεισφέρει στην πληρέστερη κατανόηση και τελικώς στη σφαιρικότερη αντιμετώπιση–»

Το πουλί είχε πλησιάσει αρκετά κοντά κι ο Μίλτος τού έσπασε το κεφάλι με μια πέτρα.
Έφτιαξε πυροστιά με λιθάρια και ξερά χαμόκλαδα, άναψε φωτιά όπως είχε μάθει μικρός στους προσκόπους, ακούμπησε προσεκτικά το πουλί επάνω στις πέτρες και κατάλαβε ότι έπρεπε να το είχε ξεπουπουλιάσει πρώτα. Σύντομα όμως άρχισε να γαργαλάει τα ρουθούνια του μία δελεαστική τσίκνα ψημένου κρέατος μαζί με την μπόχα των καμένων φτερών. Κάποια στιγμή αποφάσισε ότι το φαγητό ήταν έτοιμο και το έβγαλε από τη φωτιά ακουμπώντας κατά λάθος τις πυρωμένες πέτρες. Όταν όμως σταμάτησε να χοροπηδάει και να ουρλιάζει, έμεινε να το κοιτάζει διστακτικά. Κι αν η εξωγήινη σάρκα ήταν τοξική για τη γήινή του φυσιολογία; Έβαλε προσεκτικά την πρώτη μπουκιά στο στόμα του και μάσησε αργά. Καταπληκτική. Εφόσον είναι νόστιμο, θα είναι και υγιεινό, συλλογίστηκε ο Μίλτος και ρίχτηκε με τα μούτρα στο φαΐ.

Ο ήλιος ξεπρόβαλλε ολόκληρος και βρήκε τον Μίλτο χορτάτο, να κάνει ολοένα και πιο τολμηρές εξερευνήσεις στα δάση του βουνού, μέχρι που ανακάλυψε ένα υπέροχο ξέφωτο πνιγμένο στα λουλούδια και αποφάσισε να εγκατασταθεί εκεί. Οι άνετες θερμοκρασίες του επέτρεπαν να κυκλοφορεί εντελώς γυμνός και να απολαμβάνει το ξυπόλητο περπάτημα επάνω στην απαλή χλόη. Η διαστημική φόρμα με τις μικροκάμερες έγινε κομμάτια –αντίο τηλεοπτικό κοινό, αντίο κόσμε– με τα οποία έφτιαξε ένα σάκο για να έχει πάντα μαζί του τα απολύτως απαραίτητα: το Κομμουνιστικό Κοράνι, το σουγιά και τον Ηλεκτροσυνδικαλιστή. Σκέφτηκε ότι σε κάποια στιγμή έπρεπε να βρει και ένα όνομα γι’ αυτόν τον πλανήτη, στον οποίο όλα έδειχναν ότι ο ίδιος αποτελούσε το μόνο νοήμον ον. Δε βιαζόταν όμως. Είχε όλον τον καιρό μπροστά του να χαρεί αυτή την καινούργια ζωή, μακριά από τα αχόρταγα μάτια των τηλεθεατών και τη σιχαμερή παρέα των αστροναυτών στον Οδυσσέα. Μη σώσουν και κατέβουν, οι ηλίθιοι. Ας μείνουν εκεί πάνω με το show τους να τρώγονται...

Λίγο αργότερα σηκώθηκε αέρας που θρόιζε τα φύλλα των ψηλών δέντρων με έναν μεταλλικό ήχο. Ο Μίλτος τα κοιτούσε με μια χαρούμενη νοσταλγία για τη ζωή που ποτέ δεν έζησε και που μόλις τώρα άγγιζε. Του άρεσε αυτός ο πλανήτης (ίσως θα έπρεπε να τον σκέφτεται σαν τον πλανήτη ‘του’) κι ας μην είχε άλλο κάτοικο, κι ας ήταν εκατομμύρια χρόνια πίσω στην εξέλιξη• ένιωθε ότι τον βοηθούσε να φέρει στην επιφάνεια τον μέσα Μίλτο, τον ανεκδήλωτο, δυναμικό εαυτό του. Θέλησε να το επιβεβαιώσει και περπάτησε ως τη λέμβο μόνο και μόνο για να ζητήσει από τον Σούσι να κάνει κάποιες πράξεις Κβαντικής Ψυχολογίας.

Βρήκε τον υπολογιστή ν’ ακούει Στράους. Πολύ αργότερα θα ανακάλυπτε την τεράστια σημασία αυτής της λεπτομέρειας, προς το παρόν ούτε που έδωσε σημασία.

Με τα πολλά, ο Σούσι δέχτηκε να βγει από τις βαθιές υπαρξιακές του αναλύσεις, έκανε τις πράξεις και τα αποτελέσματα επαλήθευσαν το αρχικό προαίσθημα του Μίλτου: είχε αρχίσει να χάνει την αλλοτρίωσή του. Αποφάσισε να χρίσει τον εαυτό του Γενικό Γραμματέα του Δάσους. Πρώτη φορά δεν του έλειπε όχι μόνο η Ρούλα, αλλά οποιαδήποτε γυναικεία παρουσία. Ο μύθος του έρωτα είχε εξαφανιστεί εντελώς μέσα στον άγριο παλμό της ατόφιας, φυσικής ζωής. Άνοιξε το Κομμουνιστικό Κοράνι και διάβασε το σχετικό εδάφιο. Έρωτας: αξία της αστικής τάξης. Η επανάσταση θα έρθει όταν ο τελευταίος ερωτευμένος κρεμαστεί με τα άντερα του τελευταίου ρομαντικού. Έτσι ακριβώς ήταν. Ο Γενικός Γραμματέας περπατούσε τεμπέλικα τραγουδώντας σκοπούς από παλιές λαϊκές επιτυχίες του 2050, ανέμελος και ωραίος σαν τον Αδάμ στον Παράδεισο πριν την επέμβαση στα πλευρά του. Όταν η χελώνα εμφανίστηκε ξαφνικά μπροστά του, κόντεψε να φάει τα μούτρα του από την έκπληξη.

συνεχίζεται εδώ

Δεν υπάρχουν σχόλια: